De verkwanseling van een kroonjuweel

Een sleutelroman – zijn zevende roman – met de vaart en de spanningsboog van een thriller: De verkwanseling van een kroonjuweel. Ook al speelt het verhaal zich af in een gefingeerde instelling, de personages en gebeurtenissen doen sterk denken aan het Tropeninstituut. Er is een bestuursvoorzitter die blijft geloven dat het mogelijk is het hele instituut bij elkaar te houden. En een voorzitter van de raad van commissarissen die niet wil dat het gerenommeerde instituut onder zijn toezicht ten onder gaat. En een interimmer die de reorganisatie er in hoog tempo doorjaagt.
Hoeveel waarheid het boek bevat, wil Van Hartevelt niet zeggen. ‘Het is een roman. De lezer moet zelf uitmaken of die de waarheid ruikt of niet’, zegt hij.

(Claudia Kammer – NRC, oktober 2014)

In De verkwanseling van een kroonjuweel doet Hans van Hartevelt een boekje open over de wereld achter de subsidies en de mensen die daarover gaan. Hij beschrijft de ondergang van een vermaarde instelling die plotseling niet langer op overheidssteun kan rekenen. Zodra dit bekend wordt, komt de oppositie in actie, de media geeft er flinke aandacht aan en ook het publiek, dat het instituut op handen draagt, laat van zich horen. Maar het mag niet baten. Achter de schermen begint een schimmig spel waarin bestuurders en toezichthouders de situatie aftasten, proberen te veranderen en langzaam maar zeker voor een fait accompli komen te staan. Halverwege die strijd om een voortbestaan valt de regering. Even gloort er hoop aan de horizon. Zou het museum, het theater en de eeuwenoude bibliotheek dan toch aan de grijpgrage klauwen van de bezuinigers kunnen ontkomen? Maar ook de nieuwe regering heeft slechts één doel voor ogen: het begrotingstekort terugdringen. En cultuur blijkt wederom een vies woord voor iets dat veel geld kost. De vermaarde instelling blijkt op een faillissement af te stevenen.

Maar hoe zit het met de werkelijkheid? Hoe komt het dat de auteur zoveel over deze materie weet? Hans van Hartevelt kon en mocht natuurlijk niet uit de school klappen. Zo gaat dat. Maar hij was te veel schrijver en te zeer verbonden aan zijn bibliotheek dat hij de waarheid voor zich kon houden. In de vorm van een sleutelroman schreef hij de ervaring van zich af. Het levert een thriller op die de lezer tot verbijstering brengt. Op zich is het niet moeilijk om tot de conclusie te komen dat het boek over het befaamde Tropeninstituut gaat. Voor wie van puzzelen houdt, komen er echter meer bekende Nederlanders in dit boek voor, zij het onder andere namen. En ondanks de woede die deze roman, over de ondergang van het Nederlandse culturele erfgoed, bij mij oproept, vond ik met plezier de ware namen bij de karakters in deze roman. Types als Knapen, Bussemaker, Ploumen en van Ojik herken je snel genoeg. En ook Van der Laan in zijn rol van bemiddelaar.

De verkwanseling van een kroonjuweel is een boek dat met razende vaart geschreven lijkt te zijn. Vanaf de eerste regel word je meegesleept door de elementen die loskomen wanneer bekend wordt dat het instituut niet langer op subsidie kan rekenen. Wanhoop, woede en paniek. Het is alsof je er naast zit. Alsof een verborgen camera alles vastlegt. Kafkaiaanse toestanden, maar dan wel in Nederland, het land waarvan je dacht dat alles zo goed geregeld was…

(Ezra de Haan – Literatuurplein, oktober 2014)

Hans van Hartevelt, oud-directeur van de bibliotheek van het Tropeninstituut, schreef een roman over de teloorgang ervan.“ Ik heb niet geschreven uit rancune.” Hans van Hartevelt (1953),die al zes boeken op zijn naam had staan, heeft zijn belevenissen als directeur van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen(KIT)verwerkt in een sleutelroman, De verkwanseling van een kroonjuweel. Het beulswerk werd verricht door een weinig zachtzinnige interimmanager. Als hij onder de naam Dick Sergeant het boek binnenkomt, worden de verhoudingen tussen politiek, directie, commissarissen, managers en personeelsleden nog meer op scherp gezet. Resultaat: een meeslepend relaas over de teloorgang van de bibliotheek, het kroonjuweel uit de titel.

Van Hartevelt heeft een tweeledig doel met zijn boek. “Ik heb het niet geschreven uit rancune. Eigenlijk was het een collectief falen, ook van mij, waarbij ik niet begrijp dat minister Ploumen geen poot heeft uitgestoken om de bibliotheek te redden en bedrijven die het Tropeninstituut ooit hebben opgericht, zoals Shell, Unilever en ABN Amro, evenmin.

(Jos Bloemkolk – Fragment Parool, 3 november 2014)

Hans van Hartevelt maakt als ex-baas van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen in zijn roman De verkwanseling van een kroonjuweel van binnenuit een mooi portret van de ondergang van de KIT-bibliotheek. H ij schetst knap in zijn roman hoe de ondergang plaatsvond, en vooral hoe de nauw de verschillende betrokkenen daarin acteerden. Dat doet hij op een uiterst intelligente manier een flinke spanning opbouwend en af en toe wat satire invoegend. In dertig hoofdstukken stuurt hij de lezer naar adem happend naar het onafwendbare end. Dit stukje wansmakelijke politiek is puur horror die met meer integere bewindslui wellicht had kunnen voorkomen worden. Het is keiharde werkelijkheid maar de auteur weet het te presenteren als een roman. Een prachtige roman ook nog, want de man beschikt over een gouden pen. De verkwanseling van een kroonjuweel leest als een thriller maar is eigenlijk meer een Griekse tragedie waarover hedendaagse bewindslui maar al te graag de regie voeren.

(André Oyen – www.iedereenleest.be – november 2014)

Het kroonjuweel uit de titel is de wereldberoemde bibliotheek van een instituut dat sprekend lijkt op het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) in Amsterdam. Voeg daarbij dat de auteur, Hans van Hartevelt, behalve schrijver ook de ex-directeur van de KIT-bibliotheek is en het moge duidelijk zijn: ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’ is een sleutelroman over hoe de politiek de eeuwenoude bibliotheek van het Tropeninstituut wegbezuinigde.

Via zijn personage Van Helferen haalt de auteur zijn gram over de manier waarop tegenwoordig in Nederland wordt omgesprongen met cultuur. Het motto van het boek is veelzeggend voor de insteek. ‘Churchill werd gevraagd om op cultuur te bezuinigen om de oorlog te kunnen winnen en hij antwoordde: Then what are we fighting for?’

‘De verkwanseling van een kroonjuweel’ geeft een onthullend kijkje achter de schermen van het Tropeninstituut en de Haagse politiek. Dankzij de superieure schrijfstijl van Hans van Hartevelt is het bovendien een zeer leesbaar boek.

(Ton van der Molen – Hebban)

Onlangs is de nieuwe roman van Hans van Hartevelt, ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’, verschenen, waarin het proces van afbraak en sanering wordt beschreven dat vele instituten en organisaties getroffen heeft na de overheidsbezuinigingen. Geïnspireerd op zijn eigen ervaringen als directeur van de bibliotheek van het KIT, probeert Van Hartevelt de verschillende rollen en belangen binnen een dergelijk proces weer te geven, waarbij ook een inkijk gegeven wordt achter de schermen van de Haagse politiek. (…)

Hans van Hartevelt, schrijver en voormalig directeur van de beroemde bibliotheek in het Koninklijk Instituut van de Tropen begrijpt er nog steeds helemaal niets van. Waarom heeft de overheid de bibliotheek laten sluiten? Als diverse instellingen in Nederland en de Bibliotheca Alexandrina in Egypte niet waren opgestaan, waren honderdduizenden boeken van na 1950 waarschijnlijk zonder pardon door de shredder gegaan. ‘Dit mag nooit meer gebeuren.’

(Laura Heerlien – Leidsch Dagblad, 26 september; Haarlems Dagblad, 3 oktober)

Tijdens zijn loopbaan bij het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam (1982-2013) heeft Hans van Hartevelt in Azië, Afrika en Latijns-Amerika tientallen adviesmissies uitgevoerd in opdracht van nationale en internationale organisaties. Zijn reizen stelden hem in staat om diep door te dringen in diverse culturen. Zijn ervaringen vormden regelmatig een inspiratiebron voor het schrijven van romans en verhalen. Zo ook voor ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’. Prachtig boek.

(Arnold Bos – Stichting Indische Documenten, 30 september 2014)

De roman is wél zeker geslaagd als sleutelroman. In bibliothekenland zal iedereen meevoelen met of lachen om sommige van de personages. Datzelfde geldt voor de wereld van ontwikkelingssamenwerking en universiteiten, met bijkans even grote ego’s als in de politiek. Toch is deze roman verplichte literatuur voor iedereen uit de wereld van cultureel erfgoed. Van Hartevelt schetst het krachtenveld, en de soms schijnbaar onafwendbare gang van zaken. In de roman heeft slechts één persoon het voorrecht gekregen om met eigen naam genoemd te worden. Dat is de held van het verhaal, die bijna eigenhandig vierhonderdduizend boeken uit een Nederlandse bibliotheek redt van de vuilnishoop. Ergens gloort altijd hoop

(Jos Damen – IP | vakblad voor informatieprofessionals | 08 / 2014)

In ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’ beschrijft Hans van Hartevelt, hoe door de bezuinigingsdrift van de nationale overheid, de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen uiteindelijk ophoudt te bestaan. Het boek is in feite een aanklacht tegen de bezuinigingsdrift waarbij zelfs cultureel erfgoed niet meer op overheidssteun kan rekenen. Het woord verkwanseling geeft goed aan hoe het met ons nationale erfgoed gesteld is. Vilein beschrijft Hans van Hartevelt hoe ondanks alle pogingen de bibliotheek te behouden, deze toch door politieke keuzes gedwongen wordt andere bestemmingen te vinden voor de collecties. Niet nadat veel pogingen werden gedaan om de collectie voor Nederland te behouden. Van Hartevelt’s boek mag dienen als voorbeeld zoals niet met ons culturele erfgoed moet worden omgesprongen.

(Jo Swaen – Blik op de wereld, 8 oktober 2014)

Erik Boekestijn en Jaap van de Geer praten op ‘This Week in Libraries’ honderduit met Hans van Hartevelt over zijn studie en opleiding, zijn internationale reizen, zijn werk als voormalig directeur van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen en over zijn schrijverschap, in het bijzonder zijn in september 2014 verschenen roman ‘De verkwanseling van een kroonjuweel’.

Kijk hier de video.

Het is nog maar een jaar geleden dat vanwege overheidsbezuinigingen tot veler verbijstering het doek viel voor de wereldberoemde, 250 jaar oude bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam. In een interview in het Leidsch Dagblad van 26 september verzucht Van Hartevelt: ‘Het was niet nodig geweest, dat is het zure aan dit hele verhaal. We hadden tijd nodig om op eigen benen te kunnen staan, en die tijd is ons gewoon niet gegeven.’ In zijn roman, die deze maand uitkomt, probeert Van Hartevelt de verschillende rollen en belangen binnen het proces van afbraak en sanering weer te geven. Hans van Hartevelt praat erover met Peter de Rijk in het boekenuur van het programma Kunst & Cultuur op Amsterdam FM-Radio dat live vanuit de Openbare Bibliotheek Amsterdam is uitgezonden op maandag 29 september 2014.

Luister hier naar de uitzending